[…]
Η ελευθερία έχει δύο πλευρές και αν έχεις μόνο την μία πλευρά, μια και μόνη πλευρά, θα νιώθεις ότι η ελευθερία είναι ανάμικτη με θλίψη. Επομένως πρέπει να κατανοήσεις την όλη ψυχολογία της ελευθερίας.
Η πρώτη πλευρά είναι η ελευθερία από κάτι: από την εθνικότητα, από μια συγκεκριμένη εκκλησία, από μία συγκεκριμένη φυλή, από μια συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία. Αυτό είναι το πρώτο μέρος της ελευθερίας, το θεμέλιο της ελευθερίας. Είναι πάντα από κάτι. Μόλις επιτύχεις αυτή την ελευθερία, θα νιώσεις πολύ ελαφρύς και πολύ καλά και πολύ ευτυχισμένος. Και για πρώτη φορά θα αρχίσεις να χαίρεσαι την ατομικότητά σου, γιατί η ατομικότητά σου καλυπτόταν από όλα αυτά τα πράγματα από τα οποία έχεις απελευθερωθεί.
Αλλά αυτό είναι μόνο το μισό και τότε θα έρθει η θλίψη, γιατί λείπει το άλλο μισό. Η ελευθερία από κάτι έχει επιτευχθεί, αλλά ελευθερία για ποιο πράγμα; Η ελευθερία από μόνη της δεν έχει κανένα νόημα, εκτός και αν είναι ελευθερία για κάτι, κάτι δημιουργικό – ελευθερία να φτιάχνεις γλυπτά, ελευθερία να χορεύεις, ελευθερία να δημιουργείς μουσική, ποίηση, να ζωγραφίζεις.
Αν η ελευθερία σου δεν μετατραπεί σε μια δημιουργική πραγμάτωση, θα αισθάνεσαι λυπημένος. Γιατί θα βλέπεις ότι είσαι ελεύθερος: οι αλυσίδες σου έχουν κοπεί, δεν έχεις πια χειροπέδες, δεν έχεις πια αλυσίδες, δεν έχεις πια καμιά φυλακή, στέκεσαι κάτω από την έναστρη νύχτα, απόλυτα ελεύθερος, αλλά πού να πας; Τότε έρχεται μια ξαφνική θλίψη. Ποιο μονοπάτι να επιλέξεις;
Μέχρι τώρα δεν υπήρχε κανένα ζήτημα να πας κάπου – ήσουν φυλακισμένος. Ολόκληρη η συνειδητότητά σου ήταν επικεντρωμένη στο πώς θα απελευθερωθείς, η μόνη σου ανησυχία ήταν πώς να γίνεις ελεύθερος. Τώρα που είσαι ελεύθερος, ένα νέο είδος προβλήματος πρέπει να αντιμετωπιστεί. Τι να κάνεις τώρα που είσαι ελεύθερος;
Η ελευθερία από μόνη της δεν σημαίνει τίποτα, εκτός κι αν επιλέξεις ένα δημιουργικό μονοπάτι. Είτε πηγαίνεις βαθύτερα στον διαλογισμό για αυτοπραγμάτωση […] ή αν έχεις κάποιο συγκεκριμένο ταλέντο που δεν του έχει επιτραπεί να αναπτυχθεί εξαιτίας των δεσμών σου– δεν μπορούσες να συνθέσεις μουσική επειδή είχαν αλυσίδες τα χέρια σου, δεν μπορούσες να χορέψεις γιατί είχαν αλυσίδες τα πόδια σου. Αν έχεις το χάρισμα να γίνεις χορευτής, τότε γίνε χορευτής. Τότε η ελευθερία σου θα είναι πλήρης, τότε ο κύκλος θα είναι πλήρης.
Ελευθερία από και ελευθερία για κάτι – δεν είναι κάτι καινούργιο αυτό που αντιμετωπίζεις. Το έχει αντιμετωπίσει κάθε άνθρωπος που αγωνίζεται πρώτα για την ελευθερία και έπειτα άξαφνα ανακαλύπτει, “Τώρα που είμαι ελεύθερος, τι θα κάνω;” Έως τώρα, ήταν πολύ απασχολημένος, συμμετείχε πάρα πολύ, τον απασχολούσε πολύ. Ακόμη και στα όνειρά του σκεφτόταν μόνο την ελευθερία. Και δεν σκέφτηκε ποτέ το τι θα κάνει όταν θα αποκτήσει ελευθερία.
Αυτό που έχει συμβεί είναι όμορφο. Αλλά χρειάζεται κάτι περισσότερο. Χρειάζεται να γίνεις δημιουργός. Χρειάζεται να βρεις κάποια δημιουργικότητα που να εκπληρώνει την ελευθερία σου, αλλιώς η ελευθερία είναι άδεια. Χρειάζεται είτε να δημιουργήσεις κάτι είτε να ανακαλύψεις κάτι. Είτε να κάνεις να πραγματωθούν οι δυνατότητές σου είτε να πας μέσα σου για να βρεις τον εαυτό σου, πάντως κάτι να κάνεις με την ελευθερία σου.
Η ελευθερία είναι μόνο μια ευκαιρία για σένα. Δεν αποτελεί από μόνη της τον στόχο. Σου δίνει απλά την όλη ευκαιρία να κάνεις οτιδήποτε θέλεις. Τώρα είσαι ελεύθερος και νιώθεις θλιμμένος, γιατί δεν έχεις χρησιμοποιήσει ακόμη αυτή την ευκαιρία. Καλός θα είναι ο διαλογισμός, καλή η μουσική, η γλυπτική, ο χορός, η αγάπη. Πάντως κάνε κάτι με την ελευθερία σου. Μην κάθεσαι απλά εκεί με την ελευθερία σου, γιατί τότε θα γίνεις θλιμμένος.
Osho, “Sat-Chit-Anand: Truth-Consciousness-Bliss, Ομιλία #14“
[..]
Η ελευθερία από κάτι δεν είναι πραγματική ελευθερία. Η ελευθερία να κάνεις οτιδήποτε θέλεις δεν είναι κι εκείνη η ελευθερία για την οποία μιλώ.
Το όραμά μου για την ελευθερία είναι να είσαι ο εαυτός σου.
Δεν είναι ζήτημα τού να απελευθερωθείς από κάτι. Αυτή η ελευθερία δεν θα είναι ελευθερία, διότι εξακολουθεί να είναι κάτι που σου έχει δοθεί΄ υπάρχει κάποιο αίτιο για κείνην. Αυτό προς το οποίο αισθανόσουν εξάρτηση παραμένει εκεί στην ελευθερία σου. Του είσαι υποχρεωμένος. Χωρίς αυτό δεν θα είχες γίνει ελεύθερος.
Η ελευθερία να κάνεις οτιδήποτε επιθυμείς δεν είναι ούτε κι αυτή ελευθερία, γιατί αν θέλεις, αν επιθυμείς να κάνεις κάτι, είναι τούτο κάτι που προβάλλει μέσα από το νου – και ο νους είναι η σκλαβιά σου.
Η πραγματική ελευθερία έρχεται βεβαίως μετά από την δίχως επιλογές επίγνωση, αλλά μετά από την δίχως επιλογές επίγνωση η ελευθερία δεν είναι εξαρτώμενη ούτε από τα πράγματα ούτε από κάποια πράξη. Η ελευθερία που έπεται της δίχως επιλογές επίγνωσης είναι η ελευθερία να είσαι απλώς ο εαυτός σου. Και είσαι ο εαυτός σου ήδη, γεννήθηκες με αυτόν΄ γι΄ αυτόν τον λόγο και δεν εξαρτάται από κάτι άλλο. Κανείς δεν μπορεί να σου την δώσει και κανείς δεν μπορεί να σου την πάρει. Ένα ξίφος μπορεί να σου κόψει το κεφάλι, αλλά δεν μπορεί να σου κόψει την ελευθερία σου, την ύπαρξή σου.
Πρόκειται για έναν άλλο τρόπο να πούμε ότι είσαι επικεντρωμένος, ριζωμένος μέσα στον φυσικό, υπαρξιακό σου εαυτό. Καμιά σχέση δεν υπάρχει με τα απ’ έξω.
Η ελευθερία από πράγματα είναι εξαρτώμενη από τα απ’ έξω. Η ελευθερία να κάνεις κάτι είναι επίσης εξαρτώμενη από τα απ’ έξω. Η ελευθερία να είσαι απόλυτα καθαρός πρέπει να μην είναι καθόλου εξαρτώμενη από οτιδήποτε απ’ έξω από σένα.
Γεννήθηκες ως ελευθερία. Απλώς διαπλάστηκες έτσι που τελικά το ξέχασες αυτό. Στρώματα επί στρωμάτων από διάπλαση σε έχουν μετατρέψει σε μαριονέτα. Τα νήματα βρίσκονται στα χέρια κάποιου άλλου.
[…]
Κάτω από το μεγάλο βάρος που αρχίζουν να σου δίνουν ήδη από την αρχή της παιδικής σου ηλικίας, κάτω από το ασήκωτο φορτίο που κουβαλάς – κάτω από αυτό – κρυμμένος, καταπιεσμένος, βρίσκεται ο φυσικός σου εαυτός.
Αν μπορείς να ξεφορτωθείς κάθε σου διάπλαση, αν μπορείς να σκεφτείς ότι δεν είσαι ούτε κομμουνιστής ούτε φασίστας, ότι δεν είσαι ούτε Χριστιανός ούτε Μουσουλμάνος… Δεν γεννήθηκες Χριστιανός ή Μουσουλμάνος΄ γεννήθηκες μια καθαρή αθώα συνειδητότητα.
Να βρεθείς ξανά σε εκείνη την καθαρότητα, σε εκείνη την αθωότητα, σε εκείνη τη συνειδητότητα, αυτό είναι που εννοώ λέγοντας ελευθερία.
Η ελευθερία είναι η υπέρτατη εμπειρία της ζωής. Δεν υπάρχει τίποτε ανώτερο από αυτήν. Και μέσα από την ελευθερία ανθίζουν πολλά λουλούδια μέσα σου.
Η αγάπη είναι το άνθισμα της ελευθερίας σου.
Η ευσπλαχνία είναι άλλο ένα άνθισμα της ελευθερίας σου.
Ό,τι αξίζει στη ζωή ανθίζει μέσα στην αθώα την φυσική κατάσταση τού είναι σου.
Οπότε μην συνδέεις την ελευθερία με την ανεξαρτησία. Η ανεξαρτησία είναι φυσικά από κάτι, από κάποιον. Μην συνδέεις την ελευθερία με την εκτέλεση πραγμάτων που θέλεις να κάνεις, γιατί αυτός είναι ο νους σου, όχι εσύ. Αν θέλεις να κάνεις κάτι, αν επιθυμείς να κάνεις κάτι, είσαι δέσμιος των θέλω και των επιθυμιών σου.
Αλλά η ελευθερία για την οποία μιλώ είναι αυτό που απλά είσαι – μέσα σε απόλυτη σιωπή, γαλήνη, ομορφιά, ευδαιμονία.
Osho, “From Death to Deathlessness, Ομιλία #23“
Όταν έρχεται η επίγνωση κι όταν έρχεται το φως, υπάρχει τότε η ελευθερία
Ακόμα και ο πρώτος τύπος ελευθερίας προσποιείται τουλάχιστον πως υπάρχει κάποιος σκοπός. Ακόμα και ο πολιτικός λέει, “Αγωνιζόμαστε να απελευθερωθούμε” – από αυτό το είδος της κοινωνίας, από αυτό το είδος δομής, από αυτού του είδους την πολιτική.
Αγωνιζόμαστε να απελευθερωθούμε από αυτήν την κοινωνία μόνο και μόνο για να δημιουργήσουμε μια άλλη κοινωνία. Αγωνιζόμαστε για κάποιο σκοπό, κάποια αξία, κάποια ουτοπία, κάποια ιδεολογία. Ακόμα και αυτός χρειάζεται να προσποιηθεί, γιατί το αρνητικό δεν μπορεί να υπάρχει μόνο του΄ πρέπει να μιλήσεις τουλάχιστον για το θετικό.
Έτσι λοιπόν ο κομμουνισμός μιλά για μια αταξική κοινωνία, μια ουτοπία, όπου τα πάντα θα είναι όμορφα, όπου ο παράδεισος θα έχει κατέβει στη γη. Θα πάρει μια αιωνιότητα, χρειάζεται όμως να παρέχει αυτό τον σκοπό. Αλλιώς οι άνθρωποι δεν θα αγωνιστούν για μια αρνητική ελευθερία.
Έτσι το αρνητικό υποδηλώνει το θετικό’ και αντιστρόφως, το θετικό υποδηλώνει το αρνητικό. Όταν θέλεις να γίνεις ζωγράφος και οι γονείς σου δεν το εγκρίνουν και η κοινωνία σου το θεωρεί ανόητο, πρέπει να παλέψεις μαζί τους. Έτσι η ελευθερία για κάτι θα έχει να κάνει με την ελευθερία από κάτι΄ πάνε και τα δυο μαζί.
Η πραγματική ελευθερία είναι το τρίτο είδος, η υπερβατική ελευθερία. Τι είναι αυτό; Δεν είναι ούτε από ούτε για κάτι΄ είναι ελευθερία μόνο. Αυτό σημαίνει μόκσα: ελευθερία μόνο. Ούτε ενάντια σε κάποιον – δεν είναι μια αντίδραση΄ ούτε για να δημιουργήσεις κάποιο μέλλον – δεν υπάρχει κάποιος στόχος. Απολαμβάνει απλώς κανείς το ότι είναι ο εαυτός του, για χάριν αυτού και μόνο’ είναι ένας αυτοσκοπός.
Η ελευθερία από κάτι δημιουργεί τον πολιτικό, τον μεταρρυθμιστή, τον δημόσιο λειτουργό, τον κομμουνιστή, τον σοσιαλιστή, τον φασίστα. Η ελευθερία για κάτι δημιουργεί τον καλλιτέχνη, τον ζωγράφο, τον ποιητή, τον χορευτή, τον μουσικό. Και η ελευθερία προς χάριν της ίδιας μόνο δημιουργεί τον σαννυάσιν, τον πνευματικό άνθρωπο, τον αληθινά θρησκευόμενο.
[…]
Οι δύο πρώτες είναι ατομικιστικές, προσανατολισμένες στο εγώ. Η πρώτη, η ελευθερία από κάτι, είναι πολύ εγωιστική, γιατί πρέπει να παλέψει ενάντια σε κάτι. Είναι βίαιη’ χρειάζεται να είναι πολύ εγωιστική. Πρέπει να παρακούει, πρέπει να καταστρέφει, πρέπει να συνωμοτήσει ενάντια στο κατεστημένο. Χρειάζεται ένα μεγάλο εγώ. Ο πολιτικός δεν είναι τίποτε άλλο από ένα καθαρό εγώ.
Η δεύτερη, η ελευθερία για κάτι, έχει επίσης εγώ, αλλά πιο λεπτεπίλεπτο, πιο αδιόρατο, όχι τόσο τραχύ όσο αυτό του πολιτικού. Ο μουσικός έχει και αυτός εγώ, αλλά πιο λεπτεπίλεπτο, πιο απαλό, πιο ευγενές. Ο ποιητής έχει και αυτός εγώ, αλλά είναι συμπαθητικό, γλυκό, όχι τόσο πικρό όσο του πρώτου. Και οι δύο αποτελούν εκφράσεις του εγώ.
Μόνο στην τρίτη, την καθαρή ελευθερία – ούτε ενάντια ούτε υπέρ – δεν υπάρχει κανένα εγώ και δεν υπάρχει κανείς ατομισμός, γιατί η τρίτη μορφή ελευθερίας συμβαίνει μόνο όταν το εγώ έχει εξατμιστεί. Αν το εγώ εξακολουθεί να βρίσκεται εκεί, η ελευθερία θα είναι είτε του πρώτου είδους είτε του δεύτερου. Το τρίτο απαιτεί ως βασικό στοιχείο το φαινόμενο της εξαφάνισης τού εγώ, τη φάνα. Χρειάζεται να κατανοήσεις το εγώ για να φτάσεις στον τρίτο τύπο ελευθερίας.
Παρατήρησε τους τρόπους τού εγώ. Συνέχισε να παρατηρείς. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να αγωνίζεσαι υπέρ, κανένας λόγος να αγωνίζεσαι εναντίον’ υπάρχει μόνο μία ανάγκη: να παρατηρείς και να έχεις επίγνωση τού πώς λειτουργεί το εγώ, το μηχανισμό του. Και σιγά-σιγά, μέσα από αυτή την επίγνωση, κάποια μέρα το εγώ δεν θα βρίσκεται εκεί. Γιατί το εγώ μπορεί και υπάρχει μόνο με την απουσία επίγνωσης. Όταν έρχεται η επίγνωση κι όταν έρχεται το φως, το εγώ εξαφανίζεται όπως το σκοτάδι. Και τότε υπάρχει ελευθερία. Αυτή η ελευθερία δεν γνωρίζει κανένα εγώ.
Και αυτή η ελευθερία είναι αγάπη και αυτή η ελευθερία είναι ο Θεός. Αυτή η ελευθερία είναι η νιρβάνα, αυτή η ελευθερία είναι η αλήθεια. Με την ελευθερία αυτή υπάρχεις μέσα στον Θεό, ο Θεός υπάρχει μέσα σου. Τότε τίποτε λάθος δεν μπορεί να συμβεί μέσα από σένα. Τότε η ζωή σου είναι αρετή. Τότε η ίδια σου η αναπνοή είναι διαλογισμός. Τότε περπατάς και πρόκειται για ποίηση. Τότε κάθεσαι σιωπηλά και πρόκειται για χορό. Τότε είσαι μια ευλογία για τον κόσμο. Είσαι ευλογημένος.
Osho, “The Secret, Ομιλία #6“